Janina Fedorowicz, Joanna Konopińska - "Marianna i róże"

Wszystko zaczęło się od kufra z rodzinnymi pamiątkami, należącego do prababki jednej z autorek, Róży Malinowskiej. Kufer ten, pełen rodzinnych zapisków, dokumentów i listów, stał się kanwą tej niezwykłej opowieści o życiu ziemiańskiej rodziny z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, toczącej się na przełomie XIX i XX wieku. Napisana w formie pamiętnika powieść „Marianna i róże” Janiny Fedorowicz i Joanny Konopińskiej, to zapis codziennego życia zwyczajnej rodziny, której przyszło żyć w burzliwych czasach.

W 1891 roku Marianna i Michał Jasieńscy przeprowadzili się wraz z piątką dzieci do Polwicy, w powiecie średzkim w Wielskopolsce. Majątek ten został zakupiony przez Michała po latach pracy w majątku znanej polskiej działaczki, Emilii Szczanieckiej, w Pakosławiu. Pamiętnik Marianny zaczyna się w 1892 roku od odwiedzin jej starszej siostry, Józi, a kończy w 1914 roku, w przededniu wojny, która, jak napisały we wstępie autorki, częściowo zniszczyła, a częściowo na zawsze zmieniła świat, w którym żyła rodzina Marianny.

„Marianna i róże” to książka o fascynująco zwyczajnym życiu średniozamożnej ziemiańskiej rodziny, to pieczołowicie i z pietyzmem zrekonstruowany wycinek nieistniejącego już świata ze swymi tradycjami i zwyczajami, pełen szczegółów zapis życia jakie wiodła rodzina Jasieńskich. „Marianna i róże” to przede wszystkim zapis życia ziemiańskiego domu – chociaż rodzina podróżowała czasem w odwiedziny do krewnych, nad morze lub w góry, w celu podreperowania zdrowia matki Marianny, Róży (zwanej Busią), to życie toczyło się głównie w domu, wokół spraw powszednich. Mamy więc w książce opisy ślubów, pogrzebów, chrzcin, imienin, opisy świątecznych uroczystości, dożynek i innych uroczystości rodzinnych. Są też i opowieści o miłości, rodzinne dramaty, i codzienne drobne sprawy domowe, problemy z nauczycielkami, przygotowania do wyjazdów panienek na pensję, zakupy w poznańskich składach... Są interesujące opisy sukien, ślubnych wypraw, wystroju wnętrz. Na głowie pani domu leżało sprawowanie pieczy nad domowym gospodarstwem, służbą, wychowanie siódemki dzieci, obowiązki towarzyskie. Do tego Marianna wraz z mężem angażowała się w działalność społeczną, mającą na celu krzewienie polskiej kultury, pomoc najbiedniejszym i poprawę stanu polskich majątków, sporo jest więc w książce rozważań na temat wzorowego prowadzenia gospodarstwa, wspomnień o znanych wielkopolskich działaczach i ich pracy. Wszystko to splata się w niesamowicie wciągającą, pełną fascynujących detali i momentami wzruszającą opowieść.

W tle powieści – równie fascynująca historia. Przełom XIX i XX wieku to ostatnie lata zaborów, które dla mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego były szczególnie dotkliwe – postępujące wysiłki władz pruskich zmierzające do germanizacji polskiego społeczeństwa, szczególnie usunięcia języka polskiego ze szkół, napotykały na opór Polaków, wciąż toczyła się walka o zachowanie polskości. Jasieńscy utrzymują kontakty tylko z polskimi sąsiadami, zakupy robią tylko w polskich sklepach. Uczą dzieci – zwłaszcza jedynego syna, Stasia, który musiał uczyć się w szkole w języku niemieckim – poszanowania ojczystego języka i historii. Wśród kart tej opowieści przewijają się też postacie wybitnych i zasłużonych Polaków, których Marianna i Michał znali, lub mieli okazję spotkać. Wzruszają się więc wystąpieniami Henryka Sienkiewicza, Ignacego Padarewskiego, podziwiają prace czołowych polskich społeczników, takich jak Emilia Szczaniecka, biorą udział w przedstawieniach teatralnych, chodzą na odczyty. 

Chociaż „Mariannaróże” to nie jest prawdziwy pamiętnik, nie można zapomnieć o tym, że bohaterowie książki to postacie prawdziwe. Zapiski Marianny przybliżają czytelnikowi nie tylko życie mieszkańców dworku, ale i ich charaktery, osobowości i osobiste problemy. Córki Jasieńskich po kolei dorastają, wychodzą za mąż, rodzą dzieci, Marianna i Michał starzeją się, ich życie zwalnia tempo – posłowie książki to zapisek z 1926 roku, kiedy to państwo Jasieńscy szykują się do przeprowadzki do Poznania. O ich dalszych losach, sprzedaży Ostrowieczka, kupnie mniejszego majątku Żelazno koło Kościana, o przekazaniu majątku synowi, o losach ich dzieci i wnuków w skrócie opowiada sporządzona przez autorki notatka na końcu książki. Można tylko pokręcić z podziwem głową nad gospodarnością Michała, któremu ciężką pracą udało się nie tylko zapewnić dostatnie życie licznej rodzinie, ale i zakupić w 1904 roku większą posiadłość, Ostrowieczko, nad pracowitością i zapobiegliwością Marianny, której udało się szczęśliwie wydać za mąż wszystkie córki. A potem można tylko zamknąć książkę i z westchnieniem żalu odłożyć ją na półkę.

„Marianna i róże” to książka którą gorąco polecam tym, którzy jak ja uwielbiają czytać o życiu prawdziwych ludzi, o dawno minionych latach, o zapomnianych zwyczajach i codziennym życiu. Znajdziecie w niej nie tylko wspaniale nakreślone tło historyczne, stanowiące społeczną kronikę życia pod zaborami na przełomie XIX i XX wieku, wciągające opowieści, ale i fascynujące szczegóły i detale, wycinki z życia zwykłych ludzi, tę niecodzienną codzienność, czyli to, co sama lubię chyba w podobnych książkach najbardziej.